Beden Dismorfik Bozukluğu Nedir?

Hiç, bir aynaya baktınız ve bir sivilcenize, bir yara izine veya cildinizdeki diğer kusurlara takılıp kaldınız mı? Ya da burnunuzun garip ve ürkünç fikriyle aniden ürperdiniz mi?

Aynaya her baktığınızda gördüğünüz tek şeyin korkunç, iğrenç bir burun olduğunu düşünün. Şimdi, bu kusurlu burnun insanların size baktıklarında gördükleri tek şey olduğunu düşündüğünüzü düşünün. Bundan utanma, kendinizden nefret etme ve görünüşünüz hakkında aşırı yargılayıcı düşünceler ortaya çıkar. Bu düşünceler ve duygular çok zamanınızı alır, günlük yaşamınızda sorunlara neden olur. Beden dismorfik bozukluğu budur ve hemen hemen herkes bu bozukluğa maruz kalabilir.

Beden dismorfik bozukluğu (BDB) , var olmayan ya da hafif bir dismorfik durumla aşırı meşgul olmaktır. BDB’ye maruz olan çoğu insan günde 1 saatten daha fazla algıladıkları kusurla meşgul olurlar. Başkalarının göremedikleri ya da önem vermedikleri, görünümlerinin küçük bir unsuru ( kepçe kulak, hafif akne veya yara izi gibi) hakkında endişe, kaygı ve utanç duyarlar. Bu ciddi sıkıntılara neden olur ve genellikle günlük işleyişte sorun oluşturur. BDB’nin şiddeti hafif yani daha kolay idare edilebilir ya da son derece ağır olabilir.

Vücudun hangi parçaları genellikle BDB'nin odak noktasıdır?

Şikâyetler genellikle kafadaki hafif kusurlar veya algılanan kusurlara ilişkindir. Yaygın olarak vesvese burun, cilt, saç, burun, ciltte solukluk-kızarıklık, akne, boyun, gözler, göz kapakları, kirpik, ağız, dudaklar, çene, ağız ve dudaklara ilişkindir. Bununla birlikte, vücudun herhangi bir kısmı; kollar, bacaklar, karın-göbek ya da kalça da buna dahil olabilir. BDB’li kişi sıklıkla vücudunun birçok unsuru ile uğraşır. Bazen şikayet son derece belirli bir öğeye ilişkindir, bazen de basitçe ve tamamı ile kişi genel olarak kendini çirkin, tahammül edilemez bulur.

BDB'de görünüm hemen hemen her zaman idealize edilmiştir. Birey, benliğini görünümüyle tanımlar, kendine dair inanışının temelinde, kendini esasen 'estetik bir nesne' olarak görmek vardır. Buna mükemmeliyetçilik ve sosyal olarak kabul görmeyeceği düşüncesi eşlik eder.

Ayna, ayna güzel ayna…

BDB’li kişilerin ayna özel ve diyalektik bir ilişkileri vardır. Genellikle, önünde çok zaman geçirirler ama bu öyküde olduğu gibi en güzelin kendileri olduğunu aynanın onlara söylediğini duymak için değildir. Zihinlerini işgal eden kusurlarıyla bugüne değin insan içinde nasıl var olduklarını, bu kusurlarını nasıl saklayabilecekleri ya da bu kusurlarının hangi ışıkta hangi pozisyonda nasıl göründüğünü anlayabilmek, kontrol-muayene etmek amaçlıdır.

BDB’li olan insanlar genellikle kendi yansımalarına aynada bakmaya zorlanırlar. Aynaya bu düşkünlük, ondan ve herhangi bir yansıtıcı yüzeyden kaçınma ile birlikte görünebilir ya da bu ikisi davranış arasında gidip gelebilirler.

Ritüel (Törensel) davranışlar

BDB’si olan insanlar, algılanan kusuru gizlemek, kontrol altına almak, daha iyi göstermek için tekrar eden davranışlar gerçekleştirirler. Bu davranışlar sözde kusuru aynada veya diğer yansıtıcı yüzeylerde kontrol etmek ve makyajla gizlemek olabileceği gibi, giyim-kuşam veya özel vücut pozisyonları alarak algılanan kusuru kamuflaj etmeye çalışmak da olabilir.

BDB’si olan birçok kişi hayal ettiği kusuru ile ilgili güvence arar. Ayrıca sık sık görünümlerini başka birininkisi ile karşılaştırırlar.

Tekrar eden davranışlar sadece geçici bir rahatlama sağlar.

Kaçınma

Özellikle sosyal ortamlardan (iş/okul) kaçınma BDB’si olanlar için  yaygın bir tutumdur. BDD'li insanlar aşağıdaki alanlarda genellikle sorun yaşarlar. Aşağıdaki durum ve ortamlarda kısmen ya da tamamen kaçınabilirler:

• Arkadaşlarla zaman geçirmek

• Yakın ilişki kurmak

• Sosyal etkinliklere ve olaylara katılmak

• Aileyle evde ve ev dışında şeyler yapmak

• Her gün okula gitmek veya çalışmak

• Okul ya da iş yerinde zamanında olmak

• Okula veya işe devamlı gitmek

• Ödev yapmak veya not tutmak

• Günlük etkinliklerde bulanmak

İnançlar

BDB’li insanlar, başkalarının da onların algıladıkları kusurlara özel olarak dikkat ettiklerine inanırlar. Örneğin, diğerlerinin, onların sorunu hakkında içten içe güldüklerini daima kusurlarına baktıklarını düşünebilirler. Başkalarının onları algıladıkları kusur yüzünden reddedeceklerine inanırlar. Bu inançlar olumsuz vücut imajlarının geliştirdiği inançlar olduklarından nadiren geçerli bir gözleme dayanırlar.

BDB olası nedenleri

BDB’nin nedenleri açıklayan farklı teoriler ileri sürülmüştür, ancak şu anda, BDB etiyolojisi keşfedilmemiş durumdadır:

• Biyolojik teoriler (beyinde kimyasal dengesizlik)

• Psikolojik kuramlar (örn, çocukluk döneminde sık sık alay konusu olma, büyürken ne zaman görünüm kazandığı önem)

• Sosyokültürel teorileri (örneğin, kitle iletişim araçları etkisi)

BDB ve kozmetik tedavi

BDB’li kişilerin yaklaşık % 40 dermatolojik tedavi ve yaklaşık % 20-40 estetik cerrahiye başvurmuşlardır. Ancak, hastaların çoğu bu müdahalelerden memnun kalmamışlardır.

Eğer bir BDB’li kişinin yakınıysanız ne yapabilirsiniz?

• Sevdiğiniz için kendi endişenizi dile getirmek, yardım aramaya yönelik bir motivasyon oluşturabilir, ancak onun suçluluk hissini artırabilir. Onun rahatsızlığının sizi nasıl olumsuz etkilediğini ifade etmektense, durumu gerçekten anlayan bir profesyonelin desteğiyle sevdiklerinize nasıl fayda sağlayacağına odaklanın.
• İyi bir dinleyici olmak, her türlü ilişkide sağlıklı iletişim geliştirmenin anahtarıdır. Bazen dinlemek için kulak vermek, sevilen kişinin anlaşıldığını düşünmesini sağlayabilir. (Bu konuda en azından şu kısa yazıyı okuyun;

http://www.selcukbesli.com/?pnum=37&pt=D%C4%DİNLEMEK#

• Rahatsızlığa maruz kalanın iyi günler geçirdiğini, bu zor günlerin de geçeceğini, her günün her zaman eskisi kadar iyi ya da bu günkü kadar zor olmayacağını kabul edin. Bu doğrultu da sevdiğinizi cesaretlendirin.
• Sevdiğinizin tutumlarına karşı davranış ve tepkilerinizin farkına varın. Tepkilerinizi ve davranışlarınızı değiştirebileceğiniz yollar var mı? Giderek bu durum sizi kızdırmaya başlıyor ve öfke ile mi tepki veriyorsunuz? Onun için bir şeyler yaparak aşırı derecede ağır bir yük alıyor ve bunun suçunu ona  mı yüklüyorsunuz? Onun kendisi için yapabilecekleri şeyleri onun için yapmadan, onu destekleyin ve  empati kurun.
• Kendiniz için de profesyonel yardım almaktan ya da aynı sorunla uğraşan kişilerle ilişki kurmaktan kaçınmayın. Sevdiğiniz kişinin acı çektiğini görmek, çok acı verici olabilir ve şiddetli endişe, öfke, umutsuzluk ve üzüntüye yol açabilir.
• Birçok psikolojik rahatsızlığın genetik olduğu yaygın yanlış inanışı ya da terapistiniz,  ailedeki psikiyatrik hastalıkları sorgulaması sizde suçluluk duygusuna yol verebilir. İnsan biyolojisi ya da kişinin genleri şüphesiz ki her hastalıkta olduğu gibi psikolojik bozukluklarda da bir rol oynamaktadır ama bu bozukluğun kalıtım yoluyla geçtiği anlamına gelmemektedir. Yakınınızın iyileşmesine yardımcı olmak öncelikle sizin iyiliğinizden geçmekte olduğunu unutmayın.

KAYNAKLAR

1. David Veale, Cognitive-behavioural therapy for body dysmorphic disorder, Advances in PsychiatricTreatment (2001), vol. 7, pp. 125-132
2. Katharine A. Phillips, The broken mirror: understanding and treating body dysmorphic disorder, 2006, Oxford University Press
3. Sabine Wilhelm, Katharine A. Phillips, Gail Steketee, Cognitive-behavioral therapy for body dysmorphic disorder : a treatment manual, 2013, The Guilford Press

Yorumlar