Davranışçılık

Basit ve yanlış bir şekilde insanın düşüncelerini, duygularını inkar eden ya da önemsizleştiren psikoloji ekolu olarak bilinir. Bu bazen aşağıdaki gibi de dile getirilir:

“ zihnin ögelerini bir kenara koyup organizmayı davranışsal tepkiler ile açıklamaya çalışan; insanın ne hissettiği ile ilgilenmeyen ancak insan davranışları ve çevre ile ilgilenen bir yaklaşımdır.”  

Davranışçılığın insan davranışlarını “ceza” ve “ödül” ile açıkladığı yanılgısı da çok yaygındır. Aynı şekilde, davranışçılığın bir cins indirgemecilik olarak insanı sadece davranışlarına indirgediğine, insan davranışlarını çeşitliliği ve karmaşıklığı içerisinde anlamaya çalışmadığına inanılır. Radikal Davranışçılık denildiğinde ise indirgemecilik katmerleşmiş sanılır. Bir bilim felsefesi olarak davranışçılık ile bir bilim olarak davranışçı psikoloji ve davranışçı terapi (belki davranış terapisi demek daha doğrudur) aynı şey olarak kabul edilir. 

Bir bilim olarak psikoloji, her bilim gibi kendi alanını belirleyerek var olabilir. Davranış psikolojisinin çalışma, inceleme alanı hayvan ve insan davranışçılarıdır. Daha doğrusu, davranış ve davranışın ortaya çıktığı bağlam arasındaki işlevsel ilişkidir. Psikoloji, insan davranışların bilimi olarak, davranışı betimlemeye, tanımlamaya, öngörmeye ve nihayetinde davranış değişimi için gerekli bilimsel modeller oluşturmaya, bu bağlama dayalı olarak çalışır. 

Davranışçılara göre diğer bilimlerde olduğu gibi ölçülebilirlik, gözlemlenebilirlik, öngörülebilirlik psikolojik araştırmaların da temeli olmalıdır. Bilinç, ruh, bilinçdışı, his üzerine ipe sapa gelmez gevezelikler (spekülasyonlar) yapmak yerine psikoloji, bilimsel yöntemler gözlemlenebilecek süreçlerle ilgilenmelidir. Bu, ne spekülasyonların ne de spekülasyon alanlarının insan için hiçbir anlamı ve önemi olmadığı anlamına gelmez. Hatta bu alanlar başka bilimlerin konusu olabilir. 

İnsanın ne hissettiği ilgilenmemek ne davranışçılığı ne davranışçıları nitelendirebilir. En nihayetinde davranışçılığın esas eğilim yaşanılabilir ve yaşanmaya değer bir dünya için şeylerin; temel olarak insan davranışlarının nasıl değiştirilebileceğini bilimsel olarak ortaya çıkarmaktır. 

 Kaynaklar:

Fromm, E., (1993). İnsandaki Yıkıcılığın Kökenleri, Payel Yayınları.

Sam Leigland, Radical Behaviorism: Willard Day on Psychology and Philosophy, 1992, Context Press

William M. Baum, Understanding Behaviorism:Behavior, Culture, and Evolution, 2017, John Wiley & Sons, Inc.

Jean Bélanger, Images et réalités du behaviorisme, Philosophiques, vol. 5, n° 1, 1978, p. 3-110.

R.W. Rieber, Psychology: Theoretical-Historical Perspectives, Academic Press